هرگاه در ارتکاب جنایتی چند نفر مسبب دخالت داشته باشند نه مباشرت، کسی که تاثیر کار او در وقوع جنایت قبل از تاثیر دیگری باشد ضامن خواهند بود به مانند آنکه یکی از دو نفر چاهی بکند و دیگری سنگ لغزنده ای را در کنار آن قرار دهد که عابر به سبب برخورد با سنگ به چاه افتد که در این مورد فقط کسی که سنگ لغزنده را گذاشته ضامن است و چیزی برعهده کسی که چاه را کنده نیست》 تقدم زمانی مهم است یا خیر ؟ چرا ؟ طبق این مسئله آیا زمان قرار دادن سنگ مهم نیست ؟ یعنی حتی اگر فرد قبل از وجود چاه سنگ را گذاشته و اطلاعی از وجود چاه در آینده و ایجاد خطر نداشته باشد آیا باز هم قراردهنده سنگ مسئول است ؟ در این فرض لطفا علت را بیان بفرمایید. چرا کسی که سنگ را وقتی چاهی نبوده بگذارد مقصر است ؟ عقل سلیم حکم می کند که شخصی که چاه را حفر کرده با وجود اینکه سنگ را مشاهده و خطر را میتوانسته پیش بینی کند مقصر باشد، زیرا در صورت وجود چاه و قرار دادن سنگ فرد باید احتیاط خطر را می نمود. ولی وقتی زمان قرار دادن سنگ قبل از کنده شدن چاه باشد و فردی که سنگ را قرار داده چاهی که موجب خطر باشد را ندیده باشد یا احتمال حفر چاه را ندهد مجازات او که احتمال خطر را نمیداده است دور از عدالت است. پاسخ برخی فقها : قراردادن سنگ قبل از حفر چاه خطری ندارد یا خطر کمی دارد بنا بر این تقدم زمانی مهم است. آیا پاسخ ایشون هم همین هست ؟ دراین صورت که حافر چاه مسئول است آیا موارد ذیل اهمیت دارند : ۱. آیا اهمیت دارد که این سنگ در محلی مناسب قرار گرفته یا در مکانی غیر متعارف؟ مکان شلوغ یا خلوت، آیا سنگ در مکان مجاز قرار گرفته یا در محلی غیر مجاز؟ تدابیر امنیتی لازم برای محافظت از سنگ اتخاذ شده است یا خیر؟ ۲. آیا اندازه سنگ، چه کوچک باشد و چه بزرگ، در این زمینه تأثیرگذار است؟ ۳. آیا این سنگ در زمین شخص خود فرد قرار دارد یا متعلق به شخص دیگری است؟ پیشاپیش از بذل توجه و زمانی که به این پرسش اختصاص میدهید، صمیمانه سپاسگزارم.